Η κληρονομιά του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ
Η Θεοφίλος Χατζημιχαήλ, ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους Έλληνες λαϊκούς ζωγράφους, ήταν περισσότερο από απλός καλλιτέχνης. Όπως αναφέρει η Ράνια Μακροπούλου, υπάλληλος του Δημοτικού Μουσείου Θεοφίλου στη Βαρειά της Μυτιλήνης, «Δεν ζωγράφιζε για ένα πιάτο φαί, αλλά γιατί αυτό ήθελε να κάνει». Η θητεία του στη ζωή και την τέχνη του αιώνιου αυτού καλλιτέχνη αποτέλεσε μήλο της έριδος, καθώς οι μεγαλύτερες δημιουργίες του είτε παραδόθηκαν δωρεάν είτε αντάλλαξαν με φαγητό της ημέρας, αντικατοπτρίζοντας την αφοσίωση του στην τέχνη του.
Η περιοδεία μας στο Δημοτικό Μουσείο για να τιμήσουμε την 91η επέτειο του θανάτου του Θεόφιλου αποκαλύπτει την μαγεία της δουλειάς του. Κατασκευασμένο το 1964 από τον διάσημο τεχνοκριτικό Στρατή Ελευθεριάδη (γνωστός ως Teriade), το μουσείο στεγάζει τα έργα του «Φουστανελά» ζωγράφου στην περιοχή όπου γεννήθηκε και ανατράφηκε.
Το 1965 η συλλογή του Θεόφιλου, μαζί με 86 πίνακες, δωρήθηκε στο Δήμο Μυτιλήνης και έκτοτε το μουσείο λειτούργησε ως Δημοτικό Μουσείο. Ο Teriade είχε δηλώσει σχετικά με την απόκτηση των έργων: «Επικοινώνησα με τον Γουναρόπουλο στο Παρίσι και διαπίστωσα την παρουσία ενός έργου το οποίο με εντυπωσίασε. Ο Γουναρόπουλος μου ενημέρωσε ότι ήταν από έναν γνωστό συλλέκτη του Βόλου, χωρίς περαιτέρω λεπτομέρειες». Ο Θεόφιλος αποτελούσε ένα υπέροχο και μυστηριώδες παζλ, του οποίου οι λεπτομέρειες της καλλιτεχνικής του διαδρομής αποκαλύπτονται σιγά-σιγά.
Η περιπέτεια του καλλιτέχνη συνεχίζεται με την επιστροφή του στη Μυτιλήνη, όπου το ταλέντο του του επιτρέπει να αναδείξει τις δημιουργίες του σε κοινό, εξασφαλίζοντας ένα μέρος στην ελληνική ιστορία της τέχνης. Όσοι είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν αναφέρονται συχνά στη γνησιότητα και το χρώμα των έργων του, που προβάλλουν τις λαϊκές και παραδοσιακές αξίες της μεσογειακής κουλτούρας.
Τα έργα του Θεόφιλου εκφράζουν τη ζωή, την καθημερινότητα, και τις αλλαγές που υπήρχαν στη Λέσβο κατά τον 20ό αιώνα. Ο ζωγράφος Θεόφιλος (1867-1934), γεννημένος στη Βαρειά, επέδειξε από μικρός μια σπάνια ικανότητα. Αντλώντας έμπνευση από την ιστορία, τη μυθολογία και τη λαογραφία, οι πίνακές του απεικονίζουν σκηνές καθημερινής ζωής, όπως το μάζεμα της ελιάς και τον θέρο στις παραλίες της Λέσβου.
Η ζωγραφική του Θεόφιλου χαρακτηρίζεται από την δροσιά, την ζωντάνια και την ευφορία χρωμάτων. Στη διάρκεια της ζωής του δημιούργησε πολλά έργα που εκφράζουν ταυτόχρονα μια γλυκιά νοσταλγία και μια αυθόρμητη αίσθηση χαράς. Στις τελευταίες του περιόδους, η τέχνη του εξελίχθηκε, φέρνοντας στο προσκήνιο νέες τεχνικές και χρωματικές αποχρώσεις.
Η επιρροή και η κληρονομιά του Θεόφιλου γίνονται ακόμα περισσότερο φανερές στον τρόπο που οι καλλιτέχνες αναγνωρίζουν την αξία της ελληνικής τέχνης. Οι ζωγραφιές του θεοποιούν το φως της ελληνικής γης, αναδεικνύοντας την ποικιλία χρωμάτων και τους λεπτούς τόνους που χαρακτηρίζουν την ελληνική φύση. Οι κριτικοί της τέχνης τονίζουν τη σημαντική του συμβολή στην αναζωογόνηση της ελληνικής καλλιτεχνικής σκηνής και την ηλικία των λαϊκών καλλιτεχνών.
Στην καθημερινότητά του, ο Θεόφιλος, ντυμένος ως Τσολιάς ή Μεγαλέξανδρος, περιπλανήθηκε μέσα στη φτώχεια και τη μιζέρια, αλλά πάντοτε με μια αίσθηση χιούμορ και αγάπης για την τέχνη του. Ο θάνατός του το Μάρτιο του 1934 σημάδεψε την ελληνική κουλτούρα, αφήνοντας πίσω του ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα.
Όσοι επισκέπτονται το Μουσείο Θεοφίλου έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν έναν κόσμο γεμάτο από ζωή, χρώμα και συναισθήματα, που συνεχίζουν να εμπνέουν και να συγκινούν τη νέα γενιά καλλιτεχνών. Μέσα από τη ζωγραφική του, ο Θεόφιλος θα παραμείνει αιώνιος στην καρδιά της ελληνικής τέχνης.