Η Ελληνική Κινηματογραφία και η Επανάσταση του 1821

Η Επανάσταση του 1821 έχει μεταφερθεί στην οθόνη του ελληνικού κινηματογράφου, αν και η επιτυχία της δεν υπήρξε αναμενόμενη. Οι περισσότερες ταινίες της περιόδου θεωρούνται σήμερα «καλτ», σε μια προσπάθεια αποφυγής των ορθών χαρακτηρισμών που θα τη συνόδευαν. Πολλές από αυτές τις παραγωγές, που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της χούντας, είχαν στόχο αποκλειστικά την προπαγάνδα, προβάλλοντας εθνικιστικές κορώνες και ηρωικές φανφάρες. Αυτή η τάση παρατηρείται όχι μόνο σε ταινίες για την Επανάσταση, αλλά και σε φιλμ που αναφέρονται στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, την κατοχή και την αντίσταση, γεγονός που αντικατοπτρίζει τις περιορισμένες καλλιτεχνικές δυνατότητες της εποχής.

Παρά τη δυνατότητα που προσέφερε η Επανάσταση του ’21 για δημιουργία ενδιαφερουσών ταινιών, οι ελληνικές παραγωγές περιορίστηκαν σε μια γραφική και επιφανειακή αναπαράσταση της ιστορίας. Οι χαρακτήρες εμφανίζονται συχνά μονοδιάστατοι, με ιδιαίτερη έμφαση στους Τούρκους, οι οποίοι υπερτονίζονται έως τα όρια της καρικατούρας. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι η παρουσία ιστορικών μορφών όπως ο Γιώργος Καραϊσκάκης και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος είναι σχεδόν ανύπαρκτη στις ταινίες του είδους, γεγονός που προδίδει ένα σύστημα αξιών που επιθυμεί να διατηρήσει ορισμένες προτεραιότητες.

Όσον αφορά την παραγωγή ιστορικών ταινιών, υπάρχουν έγκυρες δικαιολογίες για την αδυναμία υψηλής ποιότητας. Η δημιουργία μίας τέτοιας ταινίας απαιτεί σημαντική οικονομική επένδυση για σκηνικά, κοστούμια, όπλα και εκπαιδευμένους κομπάρσους, γεγονός που συχνά ξεπερνά τις δυνατότητες των ελληνικών παραγωγών. Από τις μάχες που φαίνονται σαν παιδικό παιχνίδι, μέχρι τις αναχρονιστικές σκηνές, κάθε λεπτομέρεια που δεν έχει καλυφθεί σωστά μπορεί να προκαλέσει γέλιο ή και απογοήτευση στον θεατή.

Αναδρομή σε Σημαντικές Ταινίες

Με αφορμή την Εθνική Επέτειο, είναι χρήσιμο να θυμηθούμε, μέσα από μερικές ταινίες, τους ήρωες, τους «κακούς», τα κλισέ και τις χαρακτηριστικές γραφικότητες που έχουν γίνει αγαπημένες συνήθειες του κοινού.

Μπουμπουλίνα

Το 1959, ο Κώστας Ανδρίτσος γυρίζει μια αξιοπρεπή ταινία για την ηρωίδα της Επανάστασης, με την Ειρήνη Παππά να ηγείται και να δίνει μια άλλοτε ηρωική διάθεση στο φιλμ. Ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος εμφανίζεται στον ρόλο του «κακού» και η ταινία κατορθώνει να ενταχθεί στις λίγες εξαιρέσεις των κινηματογραφικών παραγωγών που ασχολούνται με το 1821.

Η Λίμνη των Στεναγμών

Στην ίδια χρονιά, η Ειρήνη Παππά πρωταγωνιστεί ως «Κυρά Φροσύνη» σε ταινία που επικεντρώνεται στον έρωτά της με τον γιο του Αλή Πασά, όμως δεν αποφεύγει τις γραφικότητες. Η παραγωγή έχει ενδιαφέρον αλλά ο Αλή Πασάς, όπως παρουσιάζεται, είναι απλώς ένας ξεμωραμένος γέροντας.

Σαράντα Παλικάρια

Το 1961, η ταινία του Γιώργου Πετρίδη απέτυχε να κερδίσει την προσοχή των θεατών και σήμερα είναι σχεδόν άγνωστη. Παρά το καλό καστ, η ταινία είναι ένα μνημείο προχειρότητας και γραφικών καταστάσεων.

Παπαφλέσσας

Το 1971, η ταινία που έλεγαν ότι θα είναι το «Μπεν Χουρ» της ελληνικής παραγωγής, αποδείχθηκε απογοητευτική. Παρά το τεράστιο κόστος, η σκηνοθεσία δεν παρουσίασε έμπνευση, ενώ οι μάχες ήταν γεμάτες αναληθοφάνειες και γέλια, ειδικά με τους χαρακτήρες που υπερβάλλουν στις σκηνές δράσης.

Μαντώ Μαυρογένους

Ο Κώστας Καραγιάννης έφερε στην οθόνη μια ταινία του 1971, την οποία οι πρωταγωνιστές μάλλον θα μετανιώσουν. Το σενάριο είναι γεμάτο γκροτέσκο στοιχεία, και οι ερμηνείες χαρακτηρίζονται από ανακολουθίες.

Σουλιώτες

Το 1972, η ταινία αποτέλεσε ένα παραγωγικό φαινόμενο που δεν τηρούσε κανένα κινηματογραφικό κανόνα και θεωρείται σήμερα καλτ. Βασισμένη σε μυθιστόρημα, παρουσίασε μια ελαφρότητα που δεν συνάδει με τη σοβαρότητα του θέματος.

Η Δίκη των Δικαστών

Τέλος, το 1974, ο Πάνος Γλυκοφρύδης γύρισε την ταινία που αφηγείται τη δίκη των Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα. Αν και το σενάριο είχε δυνατά στοιχεία, η εκτέλεση της ταινίας δεν κατάφερε να μεταφέρει τη δύναμη της ιστορίας, γεγονός που την έκανε να φαίνεται επιφανειακή.

Συμπερασματικά, η ιστορία της Επανάστασης του 1821 παραμένει ανεξερεύνητη και ανέγγιχτη στην ελληνική κινηματογραφία, αναμένοντας τις μελλοντικές γενιές να την αναδείξουν με τρόπο που θα τιμά τους τους ήρωες και θα διακόπτει την κυριαρχία της μετριότητας.