Η Λέσβος κατά την Επανάσταση του 1821
Επιμέλεια: Παναγιώτης Μ. Κουτσκουδής
Οι παραμονές της Επανάστασης
Στο 1814, ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία, η οποία ενέπνευσε πολλούς Έλληνες να συμμετάσχουν στην εθνεγερσία. Ανάμεσα σε αυτούς, ξεχώρισε ο Μυτιληνιός Παλαιολόγος Λεμονής, ο οποίος καθοδηγήθηκε από τον Εμμανουήλ Ξάνθο και συμμετείχε στην επανάσταση που κήρυξε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στη Μολδοβλαχία. Παρά τις προσπάθειές του να ζητήσει βοήθεια από τους προκρίτους της Ύδρας για την απελευθέρωση της Μυτιλήνης, η προσπάθεια απέτυχε.
Με την έλευση του στην Μυτιλήνη μαζί με τον αδελφό του Γεώργιο Λεμονή, ξεκίνησε το έργο της μύησης άλλων στον αγώνα. Μεταξύ εκείνων που εντάχθηκαν ήταν ο αδελφός τους Γιαννάκος Λεμονής, ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Καλλίνικος, καθώς και άλλοι τοπικοί προύχοντες όπως ο Γεωργάκης Γρημάνης και ο Δημήτριος Αθανασίου.
Ωστόσο, όταν εκδηλώθηκε η Επανάσταση σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, οι φιλικοί της Λέσβου ήταν διστακτικοί να προχωρήσουν σε εξέγερση για διάφορους λόγους. Η Λέσβος είχε καταστεί η κυριότερη ναυτική βάση των Τούρκων στο Αιγαίο, με στρατηγική σημασία που καθιστούσε δύσκολη κάθε απόπειρα επανάστασης, λόγω της παρουσίας του τουρκικού στόλου και της ευνοϊκής θέσης των τουρκικών φρουρών στις τοποθεσίες του νησιού, οι οποίες περιλάμβαναν τα κάστρα της Μυτιλήνης, Μολύβου και Σιγρίου.
Τα γεγονότα του 1821
Στην αρχή της Επανάστασης, οι Τούρκοι ανέλαβαν προληπτικές ενέργειες για να καταστείλουν κάθε επαναστατική διάθεση στο νησί. Αφόπλισαν τους κατοίκους, επιβάλλοντας τρομοκρατία και πραγματοποιώντας συλλήψεις στην Μυτιλήνη και σε άλλες περιοχές.
Αξιοσημείωτη είναι η άφιξη του ελληνικού στόλου στη Λέσβο τον Μάιο του 1821. Ο Ναύαρχος Ιάκωβος Τομπάζης προεδρεύει της ναυτικής μοίρας που εποπτεύει το δυτικό τμήμα του νησιού, εν μέσω επιτήρησης των στενών των Δαρδανελίων, από όπου αναμένονταν οι τουρκικές ναυτικές δυνάμεις. Ξαφνικά, ο τουρκικός στόλος προχωρεί σε επιθέσεις με δίκροτα πλοία, γεγονός που προκαλεί ανησυχία.
Το πρωί της 27ης Μαΐου 1821, οι Καλαφάτης και Παπανικολής ξεκινούν μία τολμηρή επιχείρηση πυρπόλησης σε τουρκικό πλοίο. Ενώ η προσπάθεια του Καλαφάτη αχρηστεύεται, ο Παπανικολής κατορθώνει να προσκολλήσει το πυρπολικό του, με αποτέλεσμα να προκληθεί πανικός και αναστάτωση στις τάξεις των Τούρκων. Η φωτιά που εκδηλώνεται, τελικά, καταστρέφει το πλοίο, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στους Τούρκους, που αριθμούν πάνω από 1000 νεκρούς.
Ακολουθώντας την επιτυχία αυτή, οι κάτοικοι της Μυτιλήνης εξεγείρονται. Αυτή η επαναστατική κίνηση αποτυγχάνει, καθώς η φρουρά του Ρεσίτ πασά καταστέλλει την εξέγερση και η προδοσία της Χατζηγιωργάκη Μάνδρας οδηγεί σε ομαδικές σφαγές κατοίκων, με απολογισμούς θανάτου που ποικίλουν από 45 έως 500 θύματα. Οι συνέπειες είναι δραματικές, με κάποιους κατοίκους να φυλακίζονται, ενώ άλλοι καταφεύγουν σε γειτονικά νησιά ή οπλίζονται και απομακρύνονται στα βουνά για να αντισταθούν.
Το δεύτερο μέρος θα δημοσιευθεί αύριο Δευτέρα 24 Μαρτίου 2025.